Jaki wpływ na działalność kina miała pandemia, które momenty w historii Pioniera były kluczowe, jaka jest przyszłość małych kin i branży filmowej – między innymi o tym w rozmowie z przedstawicielami najstarszego kina na świecie. Zapraszamy!

Tomasz Klek: Naszą rozmowę chciałbym zacząć od tej aktualnej sytuacji, która nas wszystkich dotyka. Od przeszło roku żyjemy w cieniu pandemii. Jak kino Pionier przeżyło ten czas, czy kiedykolwiek było tak trudno jak w ostatnim czasie.

Jerzy Miśkiewicz: Nigdy w historii kino nie zmagało się z tak długą izolacją jak w okresie od wybuchu pandemii. Czasy były różne, kiedyś np. był stan wojenny i pamiętam, że kino zamknięto na tydzień, ale potem wszystko wróciło do normalności. Natomiast to, z czym mieliśmy do czynienia, to było straszne doświadczenie, trwające przecież już tak długo. Jak przychodziłem w tym czasie do kina, do pracy, to się dziwnie czułem, bo właściwie nie było do czego przychodzić, wszędzie pusto. To bardzo przytłacza, kiedy nie ma ludzi. Nie ukrywam, że chciałbym żeby było już tylko lepiej, żebyśmy wrócili do normalności. Przecież w ostatnim roku Kino działało zaledwie parę miesięcy! Czas przestoju, to był czas ogromnego smutku, dla wszystkich bardzo ciężki. Oby teraz wróciło słońce.

Jak pandemię odczuła branża filmowa, kiedy widza nie ma?

J.M: Część kin dostała obietnicę dotacji z Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, część kin walczy o takie wsparcie. Obostrzenia sprawiają, że trudno reżyserom cokolwiek nagrywać i działać na planie filmowym.

W jakim stopniu to się przekłada na jakość filmów, które udało się wyprodukować w czasie pandemii?

J.M: Trudno mi powiedzieć coś na temat filmów polskich, bo jeszcze nie widziałem tego, co nakręcono w tym czasie. Natomiast jeśli chodzi o filmy zagraniczne, to teraz na początku otwarcia kin mamy takie mocne uderzenie ekstra filmów. One nie były wcześniej nigdzie pokazywane, dużo się nagromadziło bardzo ciekawych produkcji. Teraz zwłaszcza po Oskarach, repertuar kin jest mocnym uderzeniem. Moim zmartwieniem, nie jest jakość filmów, ale nasze możliwości ich wyświetlania. Przydałoby się w tym wypadku jeszcze kilka dodatkowych sal kinowych, żeby to wszystko pokazać. Tym bardziej, że wciąż mamy ograniczenia na widowni.

Jak to było, kiedy otwieraliście się po przerwie na kilka tygodni, a potem znowu następowało zamknięcie. Jak ludzie reagowali?

J.M: Przy pierwszym otwarciu widać było, że ludzie się bali przychodzić, było ich bardzo mało. Ale po drugim otwarciu, byłem zaskoczony, naprawdę tłumy ludzi. Mieliśmy pełne sale, ludzie odchodzili od kasy, bo już nie było biletów. Inna rzecz, że graliśmy dobre filmy i do tego byliśmy jedynym otwartym kinem w mieście. Teraz trzecie otwarcie i na razie jest bardzo dobrze.

W pewnym momencie byliście zmuszeni zamknąć kino Pionier. Co wtedy się działo? Jak zareagowali widzowie?

J.M: Masę telefonów i pytań jak pomóc, co można zrobić, aby uratować Pioniera. W tym czasie okazano nam bardzo dużo wsparcia. Wszyscy chcieli pomagać. Widać było, że jest masa ludzi bardzo związanych z tym kinem, ludzi, którzy przychodzili tu od lat. W tym sensie kino Pionier jest w sercach wszystkich, nie jest tylko kinem, ale ważnym miejscem dla wielu szczecinian. Czują się tu dobrze i chcą tu przychodzić. W naszym kinie jest jak za starych dobrych czasów, różnimy się od multipleksów, chociażby tym, że nie ma reklam, popcornu i nie ma hałasu. Tu jest jak w domu, jest spokojnie, tu inaczej biegnie czas, tu wyczuwa się magię kina.

Nie obawiają się Państwo, że zmienią się nawyki związane z kinem. Mamy zalew platform VOD, do tego jeszcze dokłada się pandemia, która na naszych oczach także zmienia zachowania ludzi?

J.M: Pamiętam, że kiedyś już prorokowano upadek kina, jak weszły kasety wideo. Wtedy wielu ludzi też przepowiadało nasz upadek. A jednak kino przetrwało. Przeżyliśmy kasty VHS i inne nośniki, działamy nadal. Przyznam, że nigdy nie korzystałem z platformy VOD, nie było mi to potrzebne. Jednak kilka miesięcy temu wykupiłem abonament, ale szybko zrezygnowałem, bo nie było tam nic ciekawego. Inaczej odbiera się film jak się ogląda samemu w domu, a inaczej jak jest się w kinie, z innymi ludźmi, którzy reagują na to, co się dzieje na ekranie . Uważam, że atmosfery w kinie nic nie jest w stanie zastąpić, dlatego nie sądzę, żeby te platformy jakoś bardzo zaszkodziły. Kilkanaście kin stworzyło własne platformy, na których wyświetlają filmy. Jednak to jest tak, jakby kopać się z koniem. Platformy VOD są za mocne, filmy wyświetlane na kinowych platformach to filmy z kin studyjnych, często stare i obejrzy je może kilkanaście osób. Opłaty są wyższe niż zarobki, dlatego my nie zdecydowaliśmy się na taką formę.

Kino Pionier ma długą i ciekawą historię, gdyby był Pan reżyserem i chciał nakręcić film na ten temat, to która scena byłaby kluczowa?

J.M: Oczywiście oprócz pierwszego otwarcia kina w 1907 roku, to z pewnością ponowne uruchomienie kina po remoncie, kiedy otworzyliśmy górną salę. To był dla nas historyczny moment, bo przejęliśmy kino w zupełnej ruinie. Robiliśmy remont od podstaw. Płyty akustyczne wygłuszające sale sprowadzaliśmy z Francji, fotele z Hiszpanii, a projektory z Niemiec, to był naprawdę zbiór europejskich sprzętów, ale uważam, że najlepszych, bo fotele do tej pory działają, nie niszczą się i przede wszystkim są wygodne. Przed remontem fotele na sali były w większości połamane, może ze dwa jakoś się trzymały. Kupując nowe zmniejszyłem liczbę miejsc na sali ze 100 do 80, bo fotele są większe i wygodniejsze.

Może lepiej było zostawić jakieś stare elementy, zachować klimat kina starego, może wyremontować stare fotele?

J.M: Myśleliśmy o tym, żeby jak najwięcej z tego, co stare, pamiątkowe pozostawić w kinie, ale nie wszystko się nadawało. Fotele, jak już wspomniałem były połamane, poza tym niewygodne, drewniane i twarde. Projektory zepsute. Zachowaliśmy w starym stylu ścianę w korytarzu po lewej stronie od wejścia, odnawiała ją specjalistyczna firma, zajmująca się konserwacją zabytków. Zależało nam, aby pozostał ten historyczny akcent.

Jak to się stało, że mimo zawieruchy historycznej właśnie kino Pionier przetrwało? Przecież w Szczecinie funkcjonowało mnóstwo innych kin, chociażby Kontrasty, Delfin, Kosmos. Co zadecydowało o tym, że tamte kina się pozamykały, a Pionier nie?

J.M: Gdy przejąłem Pioniera nie chciałem robić kina, które będzie grało super przeboje, bo od tego są duże kina i gdzieś czułem że te multipleksy prędzej czy później przyjdą. I z nimi nie będziemy mieć szans Postanowiłem pójść w inną, niszową działalność, głównie w filmy studyjne, w większości europejskie. Filmów amerykańskich graliśmy tu naprawdę niewiele. Były to czasem jakieś produkcje oskarowe, ale te bardziej wartościowe. Filmów europejskich gramy ok 70 proc. Kino polskie to u nas 20 proc, a 10 proc innych państw. Uważam, że to była dobra decyzja, w dobrą stronę poszliśmy. Mówią też o tym wyniki. bo ludzie potrzebowali takiego kina, takich filmów, nie zawsze chcą oglądać hity i tzw. strzelanki. Chcą z kina wyjść i pomyśleć jeszcze o tym filmie, który dopiero co obejrzeli. Porozmawiać o nim przy kawie. Do tego cen nie mamy wysokich. Student zawsze u nas ma szansę przyjść z dziewczyną na randkę, bo jak pójdzie do multipleksu, to nie dość, że bilet drogi, to jeszcze wiadro popcornu i może mu nie wystarczyć pieniędzy w portfelu. A u nas na wszystko wystarczy, nawet jak kupi lampkę wina to go stać. Mamy na przykład pary, które lubią przychodzić na filmy o miłości. Wiemy, że mężczyźni generalnie nie lubią takich filmów. Ale jest jedna taka para, która zawsze przychodzi na takie seanse, pan kupuje butelkę wina, siadają, oglądają film, a po dwóch lampkach… pan się przełamuje, a pani płacze, wzrusza się i wszyscy są zadowoleni.

Dużo powiedzieliśmy o historii kina, a jaka jest Pana historia, jak to się stało, że związał się Pan tak mocno z kinem. Skąd ta pasja?

J.M: Muszę powiedzieć, że pamiętam, jak obejrzałem swój pierwszy film, miałem może z 10 lat, to był film wojenny „Babette idzie na wojnę”, z Brigitte Bardot w roli głównej. Nie wiem, co to za magia wtedy była, czy to sam film, czy też aktorzy, ale zostawił on we mnie niezapomniane wrażenia, bardzo mi się podobał. Po latach, gdy robiłem jakiś przegląd w Pionierze, to specjalnie zamówiłem ten film i naprawdę pamiętałem 3/4 tego filmu, po tylu latach. Ukończyłem studia ekonomiczne, potem wyjechałem na 2 lata ze Szczecina, po powrocie rozpocząłem pracę w Okręgowym Przedsiębiorstwie Rozpowszechniania Filmów, tam pracowałem do 90. roku i jako zastępca dyrektora zarządzałem wieloma kinami, w tym również kinem Pionier. W 90. roku nastąpiła prywatyzacja, przedsiębiorstwo się rozpadło, a ja przejąłem kino Kosmos, ponieważ ówczesny kierownik odszedł na emeryturę. Tam pracowałem kilka lat, aż pojawiła się możliwość, by wykupić ruinę jaką był wtedy Pionier i to zrobiliśmy i zaczęliśmy wszystko inwestować w to kino. Przywróciliśmy je do życia i tak dalej tu jestem. W kinematografii siedzę od 1976 roku, więc to już ponad 45 lat.

To szmat czasu, lata historii, mnóstwo ludzi, którzy się przewinęli też przez to kino. Co można powiedzieć o widzach, jak oni się zmieniali na przestrzeni lat?

J.M: Przed remontem kina byli inni widzowie. Po remoncie, zauważyłem, że zaczęli przychodzić jeszcze inni ludzie. Kiedyś nawet zrobiłem taką ankietę i wyszło, że ponad 70 proc. ludzi, to osoby ze średnim bądź wyższym wykształceniem, wśród nich wielu studentów, ludzi wolnych zawodów, którzy oczekują od kina czegoś więcej niż tylko filmu. Kino odwiedzały też znane osoby. Regularnie przychodził do nas Andrzej Zaorski, bywał Tomasz Raczek, była Agata Kulesza. Przychodzili też różni politycy. Repertuar również się zmieniał na przestrzeni lat. Jest dużo bogatszy. W latach 80. na przykład było wykupionych 12 filmów zagranicznych na cały rok, dla porównania dziś mamy dostęp do ponad 200. produkcji z zagranicy.

Czy kina takie jak Pionier mają szansę przetrwać? W czym tkwi ich siła?

J.M: Trudno przewidywać przyszłość. Do tej pory, przed pandemią, utrzymywaliśmy się sami, bez żadnych dotacji, wsparcia. Dawaliśmy sobie radę. Przyszedł COVID – 19 i wszystko się, zmieniło, trzeba było kino zamknąć. Nie ma co udawać, że jest dobrze, jak jest źle. Trudno funkcjonować przy takich obostrzeniach, gdzie na seans może przyjść połowa widzów, po prostu koszty przewyższają dochody. Więc nie wiem jak to będzie dalej, ale myślę, że ta potrzeba ludzi, żeby być razem w kinie, przyjść na film, potrzymać się za rękę, porozmawiać po seansie, to będzie zawsze. Liczę, że jakoś przetrwamy, bo mamy do zaoferowania nie tylko film, ale też klimatyczną przestrzeń kina Pionier, której nie ma nigdzie indziej.

—————————————————————————————————————————————————————————————————————————-

Karolina Klek: Od ponad roku żyjemy w cieniu pandemii, to trudny czas dla wszystkich. Jak Kino Pionier odnajduje się w tej rzeczywistości, czy kiedykolwiek było tak ciężko jak w ostatnim czasie? Jak Pani ocenia to doświadczenie czasu pandemii?

Wanda Szewczyk: Ta przerwa, jaką nam zafundowała pandemia faktycznie była dla nas niezwykle bolesna, też dla naszych widzów. Pamiętam, że na samym początku pandemii, widzowie wciąż przychodzili do drzwi, łapali za klamkę i odchodzili zdziwieni, że jest zamknięte. Jakoś to do nich nie docierało, nie mogli się z tym pogodzić. Potem na krótko się otworzyliśmy i znowu zamknęliśmy. W związku z tym zrobił się taki mętlik i zamieszanie. W pierwszym okresie wieszaliśmy kartki z informacją na drzwiach, było duże oczekiwanie, mnóstwo telefonów i pytań. Z jednej strony to było przyjemne, bo pokazywało jak widzowie tęsknią za nami, z drugiej strony była ta obawa, że się odzwyczają od kina. Telewizja zafundowała masę ciekawych programów, były też konkurencyjne platformy. Była w tym trudnym czasie stała grupka kinomanów, którzy nas bardzo wspierali, dając wyraz solidarności na naszym profilu na Facebooku i to dodawało nam otuchy, że są i czekają. Czy było ciężko w tym czasie? Tak, ciężka była ta pustka w kinie. Raz w tygodniu przyjeżdżałam włączyć projektory, które musiały się ładować, nie możemy tak drogiego sprzętu zmarnować tylko dlatego, że kino jest zamknięte. Przychodziły też rachunki, które trzeba było regulować. Mieliśmy w tym czasie też moment załamania i zdecydowaliśmy się zamknąć kino, to było jesienią, gdy odgórnie zarządzono obłożenie kina w 25 proc., to zupełnie nas pogrążyło, nie było szans, by tak funkcjonować. Do akcji ruszyła wówczas rzesza ludzi, nie tylko naszych widzów, ale i mieszkańców, którzy w krótkim czasie zebrali naprawdę duża kwotę, przekazaną następnie na ratowanie naszego kina. Pomogli wtedy ludzie, którzy nawet niekoniecznie przychodzą do nas, ale wiedzą, że istniejemy i to był dla nas ogromny wyraz solidarności ze strony wszystkich.

Czyli można liczyć na to, że jednak w pandemii wszyscy Wasi fani nie odeszli, że jednak się ostali i będą teraz wracać na seanse?

W.S: Tak, jak najbardziej. I myślę, że nie tylko nasi fani. Paradoksalnie nasze drugie otwarcie w lutym-marcu, kiedy wszystkie inne kina w mieście były zamknięte, sprowadziło w nasze progi też widzów, którzy do tej pory chodzili tylko do dużych kin. I kto wie, czy będąc u nas wtedy, nie będą później powracać. Możliwe, że zyskaliśmy nowych widzów.

A jak zatrzymać widownię? Pandemia sprawiła, że platformy VOD jeszcze bardziej rozbudowały ofertę, a ludzie zaczęli nabywać nowych nawyków, czy aby nie odzwyczailiśmy się już od chodzenia do kina? Jak Pani ocenia tę sytuację? Czy faktycznie może to wpłynąć na to, że kina straciły już na wartości dla ludzi?

W.S: Myślę, że ta grupka, która ceniła sobie tę inną kulturę, to pozostanie nadal. Oczywiście zawsze jest obawa, że się ludzie odzwyczają, ale jest też ogromna potrzeba wychodzenia z domu i jestem dobrej myśli. Mieliśmy takie sytuacje, po przerwie, przy pierwszym otwarciu, że ludzie mieli niepokój co do klimatyzacji na sali, że przez nią wirus się rozprzestrzenia i zgłaszali nam swoje obawy. Wtedy faktycznie było bardzo mało ludzi na sali.

W trakcie pandemii zdarzały się też chwile normalności, powrotu do pracy, gdy kino otwierało drzwi. Jak wtedy wyglądał ten powrót widzów, czy dało się odczuć, że faktycznie napłynęła fala stęsknionej widowni czy jednak przeważały lęki, jak to już Pani wspomniała wcześniej?

W.S: Dystrybutorzy u których zamawiamy filmy, sami mieli mętlik co do repertuaru i trudną sytuację. Kiedy udało nam się już zamówić dobre filmy i przy tym obłożeniu 25 proc sali, jakie wtedy było, to były takie momenty, że sala zapełniona, a ludzie odchodzili od kasy, bo biletów już brakowało. Widać było, że widzowie czekali i byli stęsknieni.

Jak zaczęła się Pani przygoda z kinem Pionier?

W.S: Moja historia z kinem zaczęła się jak byłam w szkole podstawowej. Mieszkałam niedaleko Pioniera i zawsze w niedzielę była ta możliwość, żeby tu przyjść. Dodatkowo po sąsiedzku był Empik, gdzie można było usiąść, poczytać ciekawą prasę i wypić herbatę. Od rodziców dostawaliśmy kieszonkowe na kino czy na Fotoplastikon, który wtedy funkcjonował jeszcze na Wojska Polskiego. Kiedy przychodziłam do Pioniera, to wszystko wtedy wyglądało inaczej, inne wejście, stare drzwi. Pamiętam, że na sali kinowej była drewniana podłoga, która charakterystycznie skrzypiała, gdy się chodziło. Miałam swoje miejsce w tym kinie i zawsze siadałam w ostatnim rzędzie i nawet po latach, gdy przyszłam tu do pracy, to też zawsze ciągnęło mnie do ostatniego rzędu, mam do niego pewien sentyment. Mój kontakt z kinem Pionier zaczął się już w latach 60 – tych, natomiast pracę zaczęłam tu w 2005 roku.

Jak na przestrzeni lat ocenia Pani publiczność, która tu przychodziła oraz repertuar? Jak to się zmieniało przez ten czas od kiedy bywała tu Pani jeszcze jako uczennica oraz potem, gdy zaczęła Pani tu pracować? Jakie zmiany Pani zauważa, o których warto wspomnieć?

W.S: Wszystko bardzo się zmieniło. W czasach mojej młodości, gdy tu przychodziłam, to filmy były z projektora analogowego czyli filmy z taśmy, gdzie odbiór na sali czerwonej był zupełnie inny niż dzisiaj. Na czerwonej sali były dwa takie projektory, a filmy przychodziły wówczas na taśmach nawiniętych na kilka szpul. W zależności od ich wielkości, jeden film to były dwie duże szpule lub kilka małych. Jedna duża szpula, taka jaka jest wystawiona dziś w korytarzu kina jako element historyczny, zawierała 60 minut filmu, a film zazwyczaj miał ok 120 minut, więc wiadomo było, że w trakcie projekcji należało przełączyć się na drugi projektor z kolejną szpulą. Jeśli widz siedział na sali z tyłu, to w czasie wyświetlania mógł zauważyć smugi światła, siedząc z przodu było to niezauważalne. Kinooperator w trakcie projekcji zmieniał projektor i wówczas smugi światła zmieniały stronę. Dla widzów wpatrzonych w ekran był to zabieg nie do uchwycenia i nie wpływało to również na przerwy w projekcji. Kiedyś jakość filmów, ich treść była zupełnie inna, więcej było filmów historycznych. Pamiętam, że z klasą chodziliśmy na różne seanse. Normą w moich czasach było to, że raz w miesiącu wychodziliśmy obowiązkowo do kina i do filharmonii. Teraz tej edukacji kulturalnej jest w szkole mniej. Jakie jeszcze były zmiany? Otóż przyszedł czas, że filmy zaczęto nam przysyłać na płytach. Ze względów ekonomicznych wiadomo było, że filmy na szpulach trzeba gdzieś przechowywać, wymagało to specjalnych pomieszczeń, dodatkowej osoby, która będzie to przeglądała, konserwowała, ewentualnie sklejała, jeśli taka potrzeba, bo taśma wiadomo kruszała z czasem, zrywała się też podczas projekcji. Różne mieliśmy tu sytuacje przez te lata, kiedyś jeszcze w czasach powojennych taśma się zapaliła od gorąca lampy projektora. Także filmy na płytach uprościły bardzo magazynowanie. Natomiast miało to swoje plusy i minusy. Zdarzało się, że płyta z filmem przychodziła od dystrybutora połamana. W 2007 roku dokupiliśmy jeszcze dwa projektory analogowe, a w 2010 roku weszły już projektory cyfrowe. Jak weszły cyfrówki, to dystrybutorzy bardzo szybko odeszli od analogowych i my też musieliśmy podążać za zmianami. Dziś filmy są już na serwerze, zapisywane na dysku i możliwe dzięki temu jest wyświetlenie w kilku kinach w Polsce jednocześnie tego samego filmu, co było niemożliwe przy projektorach analogowych, gdzie taśm z danym filmem było kilka.

Od prawie 10 lat w kinie Pionier prowadzi Pani edukację filmową. Na czym ona polega?

W.S: To jest taki ogólnopolski cykl przeznaczony dla młodzieży szkolnej od klasy pierwszej szkoły podstawowej po klasę maturalną. Wygląda to tak, że jeśli jakaś szkoła wyraziła chęć przystąpienia do projektu edukacyjnego, to po uzyskaniu zgody dyrektora przychodziła z klasą do kina raz w miesiącu, zazwyczaj od października do kwietnia na film. Filmy są dobrane do wieku, o różnej tematyce, tak by można było o nich później podyskutować na zajęciach w szkole. Ponadto młodzież podczas takich wizyt uczy się bycia w kinie, co jest niezwykle cenne dzisiaj. Uczy się odpowiedniej kultury. U nas nie ma popcornu ani tych wszystkich rzeczy, które rozpraszają. Co ważne, to że młodzi ludzie uczą się patrzeć na ekran, oglądać film i rozumieć to, co się na ekranie dzieje. Przed każdym filmem robię wprowadzenie i młodzież wie, że są tam pewne sprawy, na które muszą zwrócić uwagę podczas oglądania, bo potem będą rozmawiać o tym na lekcji. Po takich seansach młodzi uczestnicy już inaczej podchodzą do treści filmu oraz bycia w kinie. Zdanie, które powtarzam zawsze grupom, które nas odwiedzają, brzmi: „Do kina Pionier przychodzi się na film do kina, a nie do kina na film”. I proszę młodzież, żeby doszukali się sensu jaki jest w tym zdaniu. Wniosek jest jeden: jak idą gdzieś do galerii handlowej, zobaczą plakat i czasem automatycznie stają w kolejce, kupują popcorn, bilet i już są w skali kinowej. Nie do końca ważne jaki film, ale to, że jest kino i popcorn. U nas wybierasz film czyli do kina przychodzisz na film do kina. Plakat, kasa, bilet i fotel, i to jest wszystko. Przychodzisz w konkretnym celu, nie masz żadnych dodatkowych atrakcji, które by cię rozpraszały. I to jest właśnie ta różnica jeśli chodzi o duże kina, a takie jak nasze.

Jak widzi Pani przyszłość kina Pionier? Co takie małe kina mają dziś do zaoferowania, w czym tkwi ich siła?

W.S: Przyciągamy tym, że u nas widz nie jest anonimowy. Mamy stałych bywalców, o których wiemy jaki lubią repertuar, którzy są rozpoznawalni i jak wchodzą, to się czują jak w domu. Nasza kasjerka jest w stanie rozpoznać niektórych po nazwisku, z widzenia i nawet wiemy, kto ma jakie ulubione miejsce na sali kinowej. Mamy też takich zapalonych kinomaniaków, którzy urządzali sobie u nas maratony filmowe. Tak sobie ustawiali filmy i kupowali bilety, by po wyjściu z sali czerwonej przejść od razu do kiniarni na kolejny seans lub zostać na kolejnym w tej samej sali. Przychodzili wtedy nawet z własnym prowiantem, żeby w przerwie zjeść. Ci, którzy tutaj przychodzą to przychodzą z miłości do kina, wszystkim tym, którzy są z nami chciałabym powiedzieć: cieszę się, że jesteście i zostańcie z nami jak najdłużej.